Nỗi lòng hộ kinh doanh trong bối cảnh chuyển đổi thuế: Lo lắng nhiều, trách nhiệm cũng không thể thiếu

Việc chuyển đổi từ thuế khoán sang thuế kê khai đang đặt hàng triệu hộ kinh doanh vào giai đoạn khó khăn nhất trong nhiều năm trở lại đây. Đó không chỉ là thay đổi về thủ tục, phần mềm hay hóa đơn điện tử, mà còn là sự thay đổi nếp nghĩ, thói quen và cả hệ sinh thái kinh doanh đã tồn tại hàng chục năm. Hàng loạt nỗi lòng được chính các hộ kinh doanh chia sẻ – từ nỗi lo doanh thu bị soi xét, sợ kiểm tra, sợ thủ tục công nghệ cho đến nỗi lo không theo kịp với tốc độ chuyển đổi số hóa.

Tuy nhiên, ở chiều ngược lại, để một nền kinh tế phát triển bền vững và công bằng, bản thân hộ kinh doanh cũng phải thay đổi, phải thực hiện đầy đủ trách nhiệm của mình trong minh bạch doanh thu và tuân thủ quy định. Đây không chỉ là nghĩa vụ thuế đơn thuần, mà còn là điều kiện bắt buộc nếu họ muốn tồn tại và phát triển trong một môi trường kinh doanh hiện đại.

Nỗi niềm không dễ nói của hộ kinh doanh trước yêu cầu kê khai

“Bán hàng bao năm, giờ lại phải làm kế toán”

Rất nhiều hộ kinh doanh thừa nhận rằng họ chưa từng nghĩ một ngày nào đó mình phải trở thành “bán hàng nửa ngày – làm kế toán nửa ngày”.

Một tiểu thương tại chợ Phú Nhuận than:

“Ngày bán từ sáng tới khuya, về còn lo nhập hàng. Giờ bảo phải kê khai, ghi chép từng hóa đơn… chúng tôi thực sự mệt.”

Đối với nhóm hộ kinh doanh nhỏ lẻ, quen giao dịch tiền mặt và làm ăn theo kinh nghiệm, việc bắt buộc ghi chép, quản lý doanh thu rõ ràng là thách thức lớn.

Sợ công nghệ, sợ sai, sợ bị phạt

Không ít hộ lớn tuổi lo lắng trước loạt yêu cầu mới:

• Tải phần mềm thuế

• Mua POS

• Xuất hóa đơn điện tử

• Lưu trữ dữ liệu

• Kê khai đúng hạn

Một chủ quán phở 55 tuổi chia sẻ:

“Không phải chúng tôi không muốn minh bạch. Nhưng thật lòng là không biết làm. Bấm sai một cái rồi bị phạt thì sao?”

Nỗi sợ bị phạt khi lỡ kê khai sai hoặc lỡ quên hạn nộp đang khiến nhiều hộ kinh doanh cảm thấy bất an.

Lo doanh thu bị soi, thuế tăng cao

Nhiều hộ đang đóng thuế khoán thấp hơn thực tế. Khi phải kê khai, họ lo nghĩa vụ thuế tăng, lợi nhuận giảm.

Một chủ cửa tiệm thời trang nói:

“Trước khoán 1,5 triệu/ tháng. Nếu kê khai doanh thu thật, tôi có khi phải đóng gấp 4–5 lần. Trong khi chi phí mặt bằng, nhân công đều tăng.”

Tâm tư này phản ánh thực tế: một bộ phận hộ kinh doanh đã sống trong “vùng an toàn thuế khoán” quá lâu, và việc thay đổi khiến họ bối rối.

---

Tuy nhiên, phát triển bền vững đòi hỏi trách nhiệm của chính hộ kinh doanh

Nhìn từ góc độ công bằng và phát triển dài hạn, hộ kinh doanh không thể chỉ nhìn vào khó khăn của mình. Khi thị trường chuyển sang mô hình minh bạch, họ buộc phải bước vào quá trình chuẩn hóa để tồn tại.

1. Muốn lớn mạnh, phải minh bạch

Sự thật là:

• Không có hộ kinh doanh nào tiếp cận được vốn ngân hàng nếu doanh thu không rõ ràng.

• Không thể mở thêm chi nhánh nếu không có hệ thống quản lý minh bạch.

• Không thể hợp tác với doanh nghiệp lớn nếu hóa đơn – chứng từ không đầy đủ.

Kê khai không chỉ là “nhiệm vụ nộp thuế”, mà là “chứng minh năng lực kinh doanh của chính mình”.

Nếu muốn phát triển, hộ kinh doanh không thể tiếp tục trốn sau cánh cửa của thuế khoán.

2. Minh bạch để tạo sự công bằng với doanh nghiệp

Trong cùng một tuyến phố:

• Doanh nghiệp đóng thuế đầy đủ, mua phần mềm, có kế toán.

• Hộ kinh doanh doanh thu vài trăm triệu đến vài tỷ mỗi tháng, nhưng nộp thuế khoán thấp.

Sự bất công này đã tồn tại nhiều năm.

Việc kê khai giúp:

• Giảm tình trạng “hộ kinh doanh núp bóng doanh nghiệp”

• Tăng công bằng cho cạnh tranh thị trường

• Giảm thất thu ngân sách

Hộ kinh doanh tuy nhỏ nhưng đóng vai trò lớn trong nền kinh tế. Vì vậy, trách nhiệm tuân thủ thuế là yêu cầu tất yếu.

3. Hướng đến mô hình kinh doanh chuyên nghiệp

Nền kinh tế hiện đại đòi hỏi:

• Giao dịch không tiền mặt

• Quản lý dữ liệu

• Hóa đơn điện tử

• Truy xuất nguồn gốc

• Công nghệ bán hàng

Nếu hộ kinh doanh vẫn giữ cách “sổ tay – tiền mặt – ước tính doanh thu”, họ sẽ bị đào thải.

Một chuyên gia kinh tế nói rất thẳng:

“Hộ kinh doanh không thể đi sau thời đại mãi. Họ phải chọn: hoặc tiến lên cùng công nghệ, hoặc bị thị trường bỏ lại.”

Đây không phải áp lực, mà là quy luật phát triển.

---

Trách nhiệm – nhưng cũng cần sự thấu hiểu

Dù yêu cầu trách nhiệm là cần thiết, nhưng không thể phủ nhận thực tế:

• Hộ kinh doanh rất đông và rất đa dạng

• Trình độ công nghệ chênh lệch lớn

• Thói quen vận hành lâu năm khó thay đổi ngay

• Chi phí áp dụng công nghệ gây áp lực

Do đó, chính sách chuyển đổi cần “vừa siết – vừa đỡ”, không thể chỉ siết một chiều.

Nhà nước cần hỗ trợ, hộ kinh doanh cần chủ động

Nhà nước cần:

• Đơn giản hóa tối đa thủ tục

• Ứng dụng thuế phải dễ dùng như mạng xã hội

• Hướng dẫn tận nơi, giảm tiếp xúc không cần thiết

• Có lộ trình phù hợp, tránh gây sốc chính sách

Hộ kinh doanh cần:

• Từ bỏ tâm lý “đóng ít là tốt”

• Học cách sử dụng phần mềm cơ bản

• Xem minh bạch là nền tảng để phát triển

• Chủ động chuyển đổi, thay vì chờ bị bắt buộc

Sự thay đổi chỉ thành công khi cả hai bên cùng tiến về phía trước.

---

Tương lai của hộ kinh doanh phụ thuộc vào lựa chọn của chính họ

Không ai phủ nhận rằng quy định mới gây khó khăn. Nhưng nếu hộ kinh doanh mãi vin vào lý do “chúng tôi quen làm thế này rồi”, họ sẽ không bao giờ đủ sức cạnh tranh với doanh nghiệp nhỏ, chưa nói đến doanh nghiệp lớn.

Một thế hệ hộ kinh doanh mới đã bắt đầu xuất hiện:

• Dùng ứng dụng quản lý

• Xuất hóa đơn đầy đủ

• Báo cáo minh bạch

• Kinh doanh bài bản

Họ cũng từng khó khăn như mọi người khác, nhưng sự chủ động giúp họ vững vàng hơn.

Hộ kinh doanh nhỏ lẻ hôm nay có thể trở thành doanh nghiệp ngày mai.
Nhưng điều đó chỉ xảy ra khi họ chấp nhận thay đổi.

---

Kết luận: Chuyển đổi thuế là phép thử của sự trưởng thành

Việc chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai giống như “bài kiểm tra lớn” dành cho hộ kinh doanh.

• Ai thực sự muốn phát triển sẽ vượt qua.

• Ai không muốn thay đổi sẽ bị thị trường loại bỏ.

Nỗi lòng hộ kinh doanh cần được lắng nghe thật sự. Nhưng cùng với đó, trách nhiệm công dân để xây dựng một nền kinh tế minh bạch, công bằng và phát triển bền vững cũng không thể bỏ qua.

Đây là lúc hộ kinh doanh thể hiện sự trưởng thành của mình – không chỉ vì chính sách, mà vì tương lai của chính họ.